×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Statyny

dr n. med. Anna Tyrka,
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Statyny to leki zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi, są powszechnie stosowane w leczeniu hipercholesterolemii. Statyny są także skuteczne w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, ponieważ hipercholesterolemia sprzyja miażdżycy, która z kolei jest czynnikiem powodującym niekorzystne zmiany w układzie krążenia.

Co to są statyny?

Statyny są lekami zmniejszającymi stężenie tzw. złego cholesterolu (cholesterol LDL) we krwi, odpowiedzialnego za rozwój miażdżycy (zobacz: Co to jest cholesterol?, Co to jest miażdżyca?). Są lekami pierwszego wyboru stosowanymi w hipercholesterolemii. Ich stosowanie zmniejsza ryzyko chorób spowodowanych miażdżycą, takich jak choroba niedokrwienna serca.

Jak działają statyny?

Statyny hamują działanie enzymu odpowiedzialnego za wytwarzanie cholesterolu w wątrobie. Pod wpływem statyn wątroba produkuje mniej cholesterolu oraz wychwytuje „zły cholesterol” z krwi. Poza wpływem na stężenie cholesterolu statyny zapobiegają pękaniu blaszki miażdżycowej, a przez to zmniejszają ryzyko zawału serca.

Statyny są skuteczne w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego.

U kogo stosuje się statyny?

Statyny stosuje się w leczeniu hipercholesterolemii oraz chorób spowodowanych miażdżycą, jak np. choroba niedokrwienna serca.

Statyny – rozpoczęcie leczenia

Przed zastosowaniem statyny lekarz skieruje pacjenta na badanie krwi – oznaczenie stężenia lipidów, aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT) i kinazy kreatynowej (CK). W wyjątkowych przypadkach, u osób z ostrym zespołem wieńcowym lub obciążonych bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym, lekarz może zlecić stosowanie statyny bez tych badań, gdyż wtedy statynę trzeba zastosować niezwłocznie.

U kogo nie należy stosować statyn?

Istnieje niewiele przeciwwskazań do stosowania statyn:

  1. czynna choroba wątroby – aktywność aminotransferaz (ALT, AST) we krwi przekraczająca trzykrotnie lub więcej górną granicę normy
  2. ciąża i karmienie piersią.

Jakie są działania niepożądane leczenia statynami?

Działania niepożądane:

  1. wzrost aktywności ALT i/lub AST (zwanych potocznie enzymami wątrobowymi) we krwi. Działanie to występuje u 0,5–2% leczonych, zależy od dawki leku, jest wynikiem uwolnienia enzymów z komórek wątroby (hepatocytów). Samo zwiększenie ALT i/lub AST może nie mieć znaczenia (nie stanowić problemu medycznego), dlatego lekarz w takiej sytuacji skieruje pacjenta na badania krwi, żeby dokładniej ocenić czynność wątroby poprzez oznaczenie stężenia albuminy, czasu protrombinowego i stężenia bilirubiny bezpośredniej. Zwiększenie aktywności ALT i/lub AST z towarzyszącym stężeniem bilirubiny przekraczającym dwukrotnie górną granicę normy (hiperbilirubinemia) może świadczyć o ostrym uszkodzeniu wątroby.

    Jak wspominano wcześniej, przed rozpoczęciem leczenia statyną lekarz kieruje pacjenta na badanie krwi – oznaczenie aktywności ALT. Na to samo badanie lekarz skieruje ponownie około 8–12 tyg. po rozpoczęciu leczenia lub zwiększeniu dawki. Należy pamiętać, żeby wszystkie objawy mogące świadczyć o uszkodzeniu wątroby, które pojawiły się podczas leczenia statynami zgłosić lekarzowi. Może to być: ból po prawej stronie brzucha pod żebrami, nietypowe zmęczenie, osłabienie, żółtaczka.

  2. mialgia, czyli ból mięśni – występuje u 10–15% leczonych. Jeśli wystąpi ból mięśniowy, lekarz skieruje pacjenta na badanie krwi – oznaczenie aktywności kinazy kreatynowej (CK)

  3. miopatia, czyli uszkodzenie mięśni występuję u <0,2% leczonych, objawia się bolesnością, tkliwością i osłabieniem mięśni, a także ich skurczami. We krwi wzrasta gwałtownie aktywność kinazy kreatynowej (CK), jest to enzym uwalniany do krwi m. in. z uszkodzonych mięśni. Bardzo rzadko występuje ciężkie zapalenie mięśni, które – jeśli się natychmiast nie odstawi statyny – może doprowadzić do rozpadu mięśni (rabdomiolizy), a konsekwencji pojawieniu się hemoglobiny w moczu (mioglobinuria – mocz ma brązowe zabarwienie) i ostrej martwicy nerek.

    Miopatia może wystąpić w dowolnym momencie leczenia, ale najczęściej niedługo po rozpoczęciu leczenia. Lekarz kieruje pacjenta na badanie krwi – oznaczanie aktywności kinazy kreatynowej (CK) przed rozpoczęciem leczenia statyną, a w trakcie leczenia wtedy, gdy wystąpi bolesność, tkliwość lub osłabienie mięśni, z brązowym zabarwieniem moczu lub bez. Należy pamiętać, że w przypadku zaobserwowania brązowego zabarwienia moczu, należy niezwłocznie zgłosić to lekarzowi! U osób z objawami mięśniowymi po stwierdzeniu wzrostu aktywności CK we krwi lekarz zaleci zaprzestanie stosowania statyn oraz monitorowanie powrotu aktywności CK do normy. Następnie oceni występowanie dolegliwości mięśniowych przed ponownym zastosowaniem tej samej lub innej statyny w mniejszej tolerowanej dawce. Może także zmodyfikować leczenie (np. zalecić stosowanie statyny razem z ezetymibem). U osób, które nie tolerują statyn lekarz zmieni leczenie – zaleci np. stosowanie ezetymibu. Statyny odstawia się także wówczas, gdy aktywność CK we krwi nie jest zwiększona, ale pacjent nie toleruje objawów mięśniowych.

Czynniki zwiększające ryzyko uszkodzenia mięśni

Istnieją czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia miopatii, których obecność nakazuje większą ostrożność w stosowaniu statyn. Należą do nich:

  1. zaawansowany wiek (zwłaszcza >80 lat i u kobiet)
  2. drobna budowa ciała
  3. upośledzona czynność nerek, zwłaszcza w przebiegu cukrzycy
  4. choroba wątroby
  5. niedoczynność tarczycy
  6. choroby zapalne mięśni
  7. okres okołooperacyjny
  8. leki i inne substancje hamujące metabolizm statyn i przez to zwiększające ich stężenie we krwi:
    • fibraty (szczególnie gemfibrozyl)
    • azolowe leki przeciwgrzybicze (flukonazol, itrakonazol, ketokonazol)
    • antybiotyki makrolidowe (erytromycyna, klarytromycyna)
    • cyklosporyna i takrolimus
    • werapamil
    • amiodaron
    • digoksyna
    • antagoniści witaminy K (acenokumarol, warfaryna)
    • inhibitory proteazy HIV
    • leki przeciwdepresyjne – nefazodon, wenlafaksyna, fluoksetyna, sertralina
    • benzodiazepiny
    • leki przeciwhistaminowe
    • kwas nikotynowy (rzadko)
    • sok grejpfrutowy
  9. nadużywanie alkoholu
  10. wyczynowe uprawianie sportu związanego z intensywną pracą mięśni.

Dlatego też należy powiedzieć lekarzowi o wszystkich przyjmowanych lekach (także doraźnie) przed rozpoczęciem leczenia statynami.

Statyny mogą też w niewielkim stopniu pogarszać kontrolę stężenia glukozy we krwi (glikemii) w cukrzycy typu 2 wraz ze zmniejszaniem się stężenia LDL-C. Mimo to chorzy na cukrzycę powinni przyjmować statynę ze względu na korzyść w postaci prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego.

Statyny mogą także wywoływać ból głowy i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Zapamiętaj

Jeśli stosujesz statyny i wystąpi u ciebie osłabienie i bolesność mięśni albo zauważysz brązowe zabarwienie moczu, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem!

W przypadku jakichkolwiek działań niepożądanych skontaktuj się z lekarzem!

Statyny – interakcje z innymi lekami

Statyny mogą wchodzić w interakcje z różnymi lekami. Dotyczy to między innymi:

  • atorwastatyny i digoksyny
  • warfaryny i statyn
  • cyklosporyny, ewerolimusu, takrolimusu, sirolimusu i statyn
  • sakubitrylu/walsartanu i statyn.

Jeśli przyjmujesz te leki, koniecznie powiedz o tym lekarzowi!

Jakie preparaty statyn są dostępne na rynku?

Obecnie zaleca się głównie stosowanie atorwastatyny i rozuwastatyny.

07.02.2023
Wybrane treści dla Ciebie
  • Ciężka hipertriglicerydemia
  • Ostre zespoły wieńcowe (OZW)
  • Lipidy i lipoproteiny
  • Zdrowo się odżywiam i uprawiam sport a mój cholesterol rośnie - dlaczego?
  • Zawał serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI)
  • Cholesterol HDL – normy
  • Hipercholesterolemia
  • Dławica piersiowa stabilna
  • Cholesterol całkowity – normy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta