Pytanie nadesłane do redakcji
Czy przy redukcji cholesterolu zaleca się redukcję błonnika?
Dieta stanowi niezwykle ważny element w leczeniu zaburzeń lipidowych i zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego. W wyniku zastosowania odpowiedniej diety, zwłaszcza w połączeniu ze zwiększoną aktywnością fizyczną dochodzi do zmniejszenia stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy, frakcji LDL cholesterolu oraz stężenia triglicerydów.
Więcej na temat diety dla osób ze zwiększonym stężeniem cholesterolu w artykule Hipercholesterolemia: Dieta na obniżenie cholesterolu - jadłospis, przepisy
Błonnik pokarmowy należy do tych składników diety, których zwiększone spożycie w diecie jest rekomendowane u osób z hipercholesterolemią (czyli ze zwiększonym stężeniem cholesterolu całkowitego i frakcji LDL). Szczególnie istotne jest tu spożycie rozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego. Ich źródłem są warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych.
Z żywieniowego punktu widzenia, aby zmniejszyć stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL zaleca się także unikanie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych (saturated fatty acids – SFA) oraz kwasów tłuszczowych trans.
Wśród produktów obfitujących w nasycone kwasy tłuszczowe wymienia się mięso, wyroby wędliniarskie i produkty mleczne, a wśród produktów pochodzenia roślinnego: olej palmowy i kokosowy. W związku z tym, aby ograniczyć w diecie nasycone kwasy tłuszczowe zaleca się zastępowanie ich olejami bogatymi w nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli olej rzepakowy, sojowy i oliwę.
Z kolei wśród produktów obfitujących w kwasy tłuszczowe trans, które zwiększają stężenie cholesterolu frakcji LDL, a jednocześnie zmniejszają stężenie frakcji HDL wymienia się: wyroby cukiernicze, zupy w proszku i inne produkty instant oraz posiłki typu fast food.
W aktualnych wytycznych dotyczących prewencji chorób sercowo-naczyniowych wymienia się następujące cechy zdrowej diety:
- wzorzec dietetyczny oparty bardziej na pokarmach roślinnych niż zwierzęcych
- nasycone kwasy tłuszczowe powinny stanowić <10% spożycia energii i należy je zastępować przez wielonienasycone i jednonienasycone kwasy tłuszczowe oraz węglowodany z produktów pełnoziarnistych
- ilość kwasów nienasyconych trans w diecie powinna być minimalizowana (należy całkowicie wyeliminować te tłuszcze trans, które pochodzą z produktów przetworzonych)
- <5 g całkowitego spożycia soli na dzień
- 30–45 g błonnika na dzień, optymalnie z produktów pełnoziarnistych
- ≥200 g owoców na dzień (≥2–3 porcje)
- ≥200 g warzyw na dzień (≥2–3 porcje)
- spożycie mięsa czerwonego należy zredukować do maksimum 350–500 g na tydzień, szczególnie ograniczać należy mięso przetworzone
- zaleca się spożywanie ryb 1–2 razy/tydzień, w szczególności ryb tłustych
- 30 g niesolonych orzechów na dzień
- spożycie alkoholu należy ograniczać do maksimum 100 g/tydzień
- należy unikać napojów słodzonych, w tym soków owocowych oraz słodkich napojów gazowanych i niegazowanych.
Zobacz: Które produkty żywnościowe zawierają błonnik?
Redakcja mp.pl wyjaśnia
Dlaczego błonnik zmniejsza stężenie cholesterolu?
Błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie, a przede wszystkim beta-glukan i pektyny regulują metabolizm cholesterolu poprzez wiązanie kwasów żółciowych. Błonnik ten charakteryzuje się dużą lepkością, dzięki czemu zmniejsza się resorpcja zwrotna tych kwasów w jelicie i zwiększa ich wydalanie z kałem. W konsekwencji dochodzi do wątrobowej syntezy kwasów żółciowych z cholesterolu i tym samym zmniejszenia jego ilości w organizmie.
Inny mechanizm hipocholesterolemicznego działania błonnika pokarmowego zakłada wiązanie cholesterolu w świetle jelita, co w konsekwencji powoduje przyspieszenie jego wydalania z organizmu.
Piśmiennictwo
- Wytyczne ESC 2021 dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej. Opracowane przez Grupę Roboczą do spraw prewencji chorób sercowo naczyniowych w praktyce klinicznej z przedstawicielami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) oraz 12 towarzystw medycznych ze szczególnym udziałem Europejskiego Stowarzyszenia Kardiologii Prewencyjnej (EAPC, European Association of Preventive Cardiology)
- 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk F. Mach, C. Baigent, A.L. Catapano, K.C. Koskinas, M. Casula, L. Badimon, M.J. Chapman, G.G. De Backer, V. Delgado, B.A. Ference, I.M. Graham, A. Halliday, U. Landmesser, B. Mihaylova, T.R. Pedersen, G. Riccardi, D.J. Richter, M.S. Sabatine, M.R. Taskinen, L. Tokgozoglu, O. Wiklund: ESC Scientific Document Group. European Heart Journal, 2020; 41: 111–188