×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dobry cholesterol i zły cholesterol

lek. Piotr Kudłacz

Cholesterol jest niezbędnym do funkcjonowania organizmu związkiem chemicznym – między innymi buduje błony komórkowe, jest prekursorem niektórych hormonów, przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Zbyt duże stężenie niektórych frakcji cholesterolu („zły cholesterol”) może jednak przyczyniać się do wystąpienia miażdżycy i jej powikłań. Badaniem, które ocenia stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji jest lipidogram.

Cholesterol – co to jest?

Cholesterol, z chemicznego punktu widzenia, jest alkoholem steroidowym. Jest to substancja syntetyzowana przede wszystkim w wątrobie (w mniejszym stopniu w jelitach i skórze), jak również dostarczana z pożywieniem, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cholesterol ma liczne funkcje w organizmie: stanowi budulec błon komórkowych, jest prekursorem hormonów steroidowych (takich jak m.in. testosteron, estrogen, aldosteron), witaminy D i kwasów żółciowych, ponadto tworzy otoczki mielinowe umożliwiające prawidłowe przewodzenie impulsów w komórkach nerwowych. Cholesterol poprzez regulację aktywności receptorów i enzymów wpływa na funkcjonowanie szlaków metabolicznych. Zbyt duże stężenie cholesterolu całkowitego (szczególnie frakcji LDLhipercholesterolemia) – przyczynia się jednak do rozwoju miażdżycy i jej powikłań (takich jak np. zawał serca, udar mózgu).

W praktyce klinicznej w celu oceny stężenia cholesterolu oznacza się lipidogram, czyli stężenie cholesterolu całkowitego (TC) oraz jego frakcji – cholesterolu HDL, cholesterolu LDLtriglicerydów. Stężenie cholesterolu LDL wylicza się najczęściej ze wzoru Friedwalda na podstawie stężenia cholesterolu całkowitego oraz frakcji HDL, przy czym w przypadku dużego stężenia triglicerydów obliczenie w ten sposób stężenia frakcji LDL jest niemiarodajne. Obecnie zaleca się, aby na wyniku lipidogramu podawano także stężenie cholesterolu nie-HDL, ponieważ frakcja ta jest uznanym czynnikiem rozwoju miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Stężenie cholesterolu nie-HDL to różnica pomiędzy stężeniem cholesterolu całkowitego i cholesterolu HDL. Stężenie cholesterolu nie-HDL stanowi także element oceny ryzyka sercowo-naczyniowego u osób tzw. pozornie zdrowych (tzn. bez obciążeń, takich jak choroba sercowo-naczyniowa, cukrzyca czy przewlekła choroba nerek) w karcie oceny ryzyka SCORE2.

Tablica ryzyka SCORE u kobiet - INFOGRAFIKA
Ryc. Tablica ryzyka SCORE u kobiet

Tablica ryzyka SCORE u meżczyzn - INFOGRAFIKA
Ryc. Tablica ryzyka SCORE u meżczyzn

Tablica ryzyka SCORE - 10-letnie ryzyko - INFOGRAFIKA

U osób zdrowych, bez dolegliwości badanie lipidogramu i ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego należy rozważyć: u mężczyzn w wieku >40 lat i u kobiet >50 lat lub po menopauzie.

Co to jest dobry cholesterol?

Jako tzw. dobry cholesterol określa się lipoproteiny o dużej gęstości, w skrócie HDL (ang. high density lipoproteins). Ta frakcja cholesterolu bierze udział w transporcie cholesterolu do wątroby z innych komórek (pozawątrobowych). Dane kliniczne sugerują, że większe stężenie cholesterolu HDL działa ochronnie, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy. Ma mieć też działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Przyjmuje się, że u zdrowej osoby stężenie cholesterolu HDL powinno być większe niż 1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i większe niż 1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet. Na zwiększenie stężenia tej frakcji cholesterolu w największym stopniu wpływa modyfikacja stylu życia np. redukcja masy ciała, regularna aktywność fizyczna.

Co to jest zły cholesterol?

Jako tzw. zły cholesterol określa się lipoproteiny o małej gęstości, w skrócie LDL (ang. low density lipoproteins). Ta frakcja cholesterolu bierze udział w transporcie cholesterolu do komórek organizmu, w tym do naczyń, czym przyczynia się do powstawania m.in. tzw. blaszek miażdżycowych i rozwoju miażdżycy oraz jej powikłań (np. zawał serca, udar mózgu). W przypadku rodzinnej hipercholesterolemii – choroby genetycznej, w której obserwuje się bardzo duże stężenie złego cholesterolu, rozwój miażdżycy następuje często już we wczesnym dzieciństwie. Zły cholesterol to główny cel leczenia lekami obniżającymi stężenie cholesterolu. Stężenie cholesterolu LDL w surowicy zmniejszają: statyny, ezetymib, żywice jonowymienne oraz inhibitory PCSK9 stosowane pojedynczo lub w terapii skojarzonej (najczęściej statyna łącznie z ezetymibem).

Czytaj więcej na temat leczenia hipercholesterolemii: Hipercholesterolemia – leczenie: leki na hipercholesterolemię

Cholesterol dobry i zły – stosunek

W celu oszacowania ryzyka sercowo-naczyniowego i podejmowania decyzji co do wdrożenia leczenia obniżającego stężenie cholesterolu czy modyfikacji tego leczenia analizuje się stężenia poszczególnych frakcji lipidogramu (cholesterol LDL, cholesterol nie-HDL, triglicerydy), wylicza ryzyko sercowo-naczyniowe na podstawie karty SCORE 2 (u pacjentów bez rozpoznanej choroby sercowo-naczyniowej, cukrzycy, choroby nerek) lub ocenia ryzyko na podstawie dotychczasowej historii chorób (np. stan po zawale serca, cukrzyca) u pozostałych pacjentów.

Cholesterol dobry – norma

Stężenie cholesterolu HDL powinno wynosić:

  • u kobiet >1,3 mmol/l (50 mg/dl),
  • u mężczyzn >1,0 mmol/l (40 mg/dl).

Cholesterol zły – norma

Normę stężenia cholesterolu LDL ustala się indywidualnie dla każdego chorego, zależnie od kategorii ryzyka sercowo-naczyniowego. Stężenie cholesterolu LDL powinno znajdować się poniżej:

  • <1,0 mmol/l (<40 mg/dl) – u osób z ekstremalnie dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym
  • <1,4 mmol/l (<55 mg/dl) – u osób z bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym
  • <1,8 mmol/l (<70 mg/dl) – u osób z dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym
  • <2,6 mmol/l (<100 mg/dl) – u osób z umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym
  • <3,0 mmol/l (<116 mg/dl) – u osób z małym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Lekarz, ustalając ryzyko sercowo-naczyniowe dla danego pacjenta, ocenia m.in. czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne.

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego podlegające modyfikacji to:

  • nieprawidłowa dieta
  • palenie tytoniu
  • mała aktywność fizyczna
  • podwyższone ciśnienie tętnicze
  • zwiększone stężenie cholesterolu LDL
  • zwiększone stężenie triglicerydów
  • stan przedcukrzycowy lub cukrzyca
  • adwaga lub otyłość.

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego niepodlegające modyfikacji:

  1. wiek (mężczyźni ≥45 lat, kobiety ≥55 lat)
  2. płeć (większe ryzyko u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą)
  3. wczesne (u mężczyzn <55. rż., u kobiet <60. rż.) występowanie w rodzinie choroby niedokrwiennej serca lub chorób innych tętnic na podłożu miażdżycy.

26.06.2023
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Co zamiast statyn na cholesterol?
  • Monakolina i czerwony sfermentowany ryż – czy są skuteczne w zmniejszaniu stężenia cholesterolu?
  • Hipercholesterolemia rodzinna
  • Sterole i stanole roślinne
  • Cholesterol - funkcje, źródła, frakcje, stężenie
  • Zdrowo się odżywiam i uprawiam sport a mój cholesterol rośnie - dlaczego?
  • Cholesterol całkowity – normy
  • Jajko – wartości odżywcze, czy jajko podwyższa cholesterol?
  • Wysoki poziom cholesterolu - kiedy należy przyjmować leki?
  • Choroba wieńcowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta