Lipidy, takie jak cholesterol i triglicerydy, są nierozpuszczalne we krwi. Krążący lipid jest przenoszony w lipoproteinach, które transportują go do różnych tkanek w celu wykorzystania energii, odkładania lipidów, produkcji hormonów steroidowych i tworzenia kwasów żółciowych.
SPIS TREŚCI
- Co to są lipidy - funkcje, podział i budowa lipidów
- Lipoproteiny - funkcje, budowa i frakcje lipoprotein
- Lipidogram
- Jakie są wskazania do badania lipidów (lipidogramu)?
Co to są lipidy - funkcje, podział i budowa lipidów
Lipidami nazywamy związki chemiczne, stanowiące naturalny składnik organizmu, trudno rozpuszczalne w wodzie i łatwo rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych. Do lipidów należą m.in. triglicerydy, fosfolipidy oraz sterole.
Lipidy, czyli różne frakcje cholesterolu oraz triglicerydy to substancje tłuszczowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Produkowane są w wątrobie oraz dostarczane wraz z pokarmem.
Sterole
Sterole to związki naturalne, z których powstaje wiele substancji biologicznie czynnych, np. hormony nadnerczy, hormony płciowe, kwasy żółciowe, witaminy z grupy D. Jednym ze steroli jest cholesterol, substancja lipidowa, występująca w całym organizmie, m.in. jako składnik błon komórkowych.
Więcej na temat steroli przeczytasz tutaj: Sterole i stanole roślinne
Cholesterol
Cholesterol stanowi składnik budulcowy błon komórkowych, jest niezbędny do produkcji kwasów żółciowych, hormonów steroidowych czy witaminy D3, bierze udział w przekazywaniu sygnałów w układzie nerwowym.
Osobny artykuł na ten temat: Cholesterol - funkcje, źródła, frakcje, stężenie
Triglicerydy
Triglicerydy są estrami glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Organizm wykorzystuje je głównie do wytwarzania energii dla tkanek, przede wszystkim mięśni. Kwasy tłuszczowe wchodzą w skład błon komórkowych, a także służą do wytwarzania substancji uczestniczących między innymi w regulacji czynności płytek krwi, naczyń, przewodu pokarmowego oraz nerek.
Więcej na temat triglicerydów w artykule: Frakcje cholesterolu i triglicerydy - panel lipidowy
Lipoproteiny - funkcje, budowa i frakcje lipoprotein
Cholesterol, jako związek trudno rozpuszczalny w wodzie, nie znajduje się we krwi w postaci wolnej, ale jako składnik lipoprotein. Lipoproteiny są to związki kompleksowe białka i lipidów.
Lipoproteiny - frakcje
Lipoproteiny krwi można rozdzielić na kilka rodzajów (frakcji):
- chylomikrony
- lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL)
- lipoproteiny o małej gęstości (LDL)
- lipoproteiny o dużej gęstości (HDL).
Głównymi nośnikami cholesterolu w układzie krążenia są lipoproteiny LDL i HDL. Cholesterol LDL określany jest potocznie jako „zły”, podczas gdy HDL-C jako „dobry”. Związane jest to z ich zasadniczą funkcją. Cholesterol HDL przede wszystkim transportuje nadmiar cholesterolu z komórek ciała do wątroby, gdzie może być on przetworzony i usunięty z organizmu, chroniąc jednocześnie przed rozwojem miażdżycy, a LDL dostarcza cholesterol do komórek, odkładając jego nadmiar m.in. w ścianach naczyń krwionośnych, przyczyniając się do rozwoju miażdżycy naczyń i jej konsekwencji. W rzeczywistości do prawidłowego funkcjonowania niezbędne są jednak oba typy lipoprotein w odpowiednim stężeniu.
Oznaczenie stężenia cholesterolu całkowitego (TC) pozwala na uzyskanie sumarycznego stężenia cholesterolu zawartego we frakcjach LDL, HDL oraz VLDL.
Tabela. Frakcje lipoprotein
| Frakcja lipoprotein | Funkcja | |
|---|---|---|
| VLDL | Lipoproteiny o bardzo małej gęstości | Dokomórkowy transport kwasów tłuszczowych w okresie międzyposiłkowym |
| IDL | Lipoproteiny o pośredniej gęstości | |
| Chylomikrony | Dokomórkowy transport kwasów tłuszczowych w okresie poposiłkowym | |
| LDL | Lipoproteiny o małej gęstości | Dokomórkowy transport cholesterolu |
| HDL | Lipoproteiny o dużej gęstości | Transport zwrotny cholesterolu do wątroby |
Lipidogram
Do oceny gospodarki lipidowej organizmu służy badanie określane jako profil lipidowy, panel lipidowy lub lipidogram. Obejmuje ono:
- cholesterol całkowity
- cholesterol LDL
- cholesterol HDL
- triglicerydy.
W niektórych przypadkach zleca się rozszerzone badania profilu lipidowego obejmujące m.in. cholesterol VLDL, cholesterol nie-HDL, liczbę cząsteczek cholesterolu LDL czy wskaźnik cholesterol całkowity/HDL (wskaźnik Castelliego).
Jakie są wskazania do badania lipidów (lipidogramu)?
Badanie w kierunku dyslipidemii lekarz może zlecić u:
- osób z klinicznymi objawami choroby sercowo-naczyniowej
- osób z blaszkami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych i/lub szyjnych
- chorych na cukrzycę, przewlekłą chorobę nerek, nadciśnienie tętnicze, otyłość, przewlekłe autoimmunologiczne choroby zapalne
- potomków osób z ciężką dyslipidemią (jeśli zaburzenia się potwierdzą, są następnie monitorowani w specjalnych ośrodkach)
- członków rodzin osób z przedwczesną chorobą układu sercowo-naczyniowego.
Lekarz może też skierować na badanie mężczyzn w wieku ≥40 lat i kobiet w wieku ≥50 lat lub po menopauzie, zwłaszcza jeśli występują inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
Przeczytaj więcej o badaniu lipidów: Lipidogram
